|
برنامه بهبود تغذيه جامعه
گذار تغذیه‌ای در زمینه تغییر سریع دموگرافیک، شهرنشینی و توسعه اجتماعی در كشور ايران و بسياري ازكشورهاي منطقه ، طي سال های اخير ، تغییراتی را در وضع سلامت مردم ایجاد کرده است. تغيير سنتهاي گذشته و شيوه هاي جديد زندگي منجر به تغيير در الگوهاي غذايي از جمله افزايش دريافت چربي هاي اشباع وكاهش دريافت ميوه وسبزي گرديده ،كه اين امر موجب افزايش شيوع بيماري هاي غير واگير نظير بيماري هاي قلبي ، عروقي ، سرطان ، ديابت و ... شده است. اصلاح شيوه زندگي يك راهكار اساسي براي پيشگيري از بيماري هاي غيرواگير و پيامدهاي آن مي باشد و آموزش مردم در زمينه رژيم غذايي مناسب ، اولين قدم مثبت در راستاي پيشگيري از بيماري هاي فوق است. سازمان جهاني بهداشت كشورها را براي طراحي مداخلات گسترده مبتني بر جامعه در زمينه كاهش چربي غذا ، افزايش فعاليت بدني، مصرف بيشتر ميوه و سبزي ، كاهش نمك در غذاهاي فرآوري شده و كاهش مصرف دخانيات برانگيخته است .رژيم غذايي مناسب ، ورزش و كاهش مصرف دخانيات مهمترين عواملي هستند كه بايد در برنامه هاي پيشگيري از بيماري هاي غيرواگير مدنظر قرار گيرند . اگرچه چاقي و فشارخون بالا از عوامل مهم خطر در بروز و شيوع اين بيماريهاست ولي عوامل ديگري از جمله نوع چربي هاي دريافتي در جامعه مي تواند از عوامل مهم خطر آفرين باشد . به طوري كه حداقل 15 درصد انرژي دريافتي روزانه بايد از چربي ها تامين شود و ميزان انرژي دريافتي از چربي ها براي بالغين نبايد از 30درصد تجاوز كند .ميزان اسيدهاي چرب ترانس در رژيم غذايي روزانه به همان اندازه اسيدهاي چرب اشباع شده و شايد بيش از آن در پيدايش آترواسكلروز نقش دارند.بنابراين ارتقاء دانش تغذيه اي جامعه و بهبود کيفيت مواد غذايي گامي موثر براي بهبود و اصلاح شيوه زندگي مردم و كنترل اپيدمي بيماري هاي مزمن مي باشد.هم چنين سوء تغذيه در كودكان زير 6 سال ، كمبود ريز مغذيها و به ويژه يد ، آهن ،كلسيم ، روي ، ويتامين A ،B و D در افراد جامعه به عنوان يك مشكل عمده مطرح است . كمبود ريز مغذيها با عوارض متعدد از جمله اختلال رشد جسمي وتكامل مغزي كاهش بهره هوشي ، كاهش قدرت يادگيري و افت تحصيلي افزايش موارد ابتلا به بيماري ها و پوكي استخوان و نهايتا"كاهش توانمندي هاي ذهني و جسمي افراد ،توسعه اجتماعي ، اقتصادي مناطق و كشورها را به مخاطره مي اندازد. به طور كلي انواع سوء تغذيه توانمندي و كارايي كشورها را كاهش مي دهد و به همين دليل موجب فقر مي شود و فقر نيز سوء تغذيه راتشديد مي كند .گذشته از دسترسي به غذاي ناكافي و ابتلا به عفونت ها كه به عنوان دلايل اوليه بروز سوءتغذيه محسوب مي شوند ، ناامني غذايي خانوار ، دسترسي ناكافي به خدمات بهداشتي درماني و مشكلات بهداشتي موجود در محيط زندگي و همچنين ساختار اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جامعه در سطوح ملي و محلي بعنوان دلايل پايه اي بروز و گسترش سوءتغذيه در يك جامعه محسوب مي شوند . در حقيقت شدت و گستره سوءتغذيه پروتئين انرژي و كمبود ريزمغذي ها در جوامع ارتباط نزديكي با وضعيت اقتصادي ، اجتماعي ، سطح آموزش و سواد، وضعيت اقليمي ، توليدات غذايي ، دسترسي به آب سالم ، پوشش و كيفيت خدمات بهداشتي درماني دارد.تعيين وضعيت شاخص هاي تن سنجي كودكان زير 6سال و زنان باردار، همچنين وضعيت دسترسي ايشان به خدمات بهداشتي درماني بعنوان يكي از مهم ترين شاخص هاي تعيين وضعيت امنيت غذايي يك منطقه محسوب مي گردد و در تحليل نيازهاي مداخلاتي نظير اجراي برنامه هاي حمايتي تغذيه اي كودكان و زنان كاربرد ويژه اي دارد.
ااهم برنامه های بهبود تغذیه:
برنامه بهبود تغذيه کودکان
برنامه کاهش كمبود ريز مغذي ها (يد ، آهن ، کلسیم ، ویتامین (D
برنامه ترویج الگوی غذایی سالم
پیشگیری و کنترل چاقی دانش آموزان
مراقبت های تغذیه و مشاوره تغذیه درگروههای هدف و بیماری ها ( در مراکز خدمات جامع سلامت )
برنامه سلامت سالمندان
با نگاهي به وضعيت سالمندي در جهان ، خواهيم ديد كه جهان در حال پير شدن است . بررسي آمار جمعيت جهان نشان مي دهد كه در سال 2000 حدود 20% از جمعيت اروپا كه پيرترين قاره جهان است ، سالمند بوده اند و در سال 2002 اروپا و ژاپن مناطقي بوده اند كه بيش از 13 درصد از كل جمعيت آنها را سالمندان بالاي 60 سال تشكيل مي داده اند. در سال 2003 مناطق بيشتري از جهان با همين وضعيت روبرو خواهند شد. بررسي آماري نشان ميدهد كه 37درصد از جمعيت اروپا در سال 2050 ، از سالمندان تشكيل خواهد شد . در كشورهاي درحال توسعه ، جمعيت سالمندان كه درسال 2000 با رقمي حدود 600 ميليون نفر از 10 درصد كل جمعيت جهان را شامل مي شد ، درسال هاي 2025 و 2050 به ترتيب بالغ بر 2/1 و 2 بيليون نفر ، يعني 21% از مجموع جمعيت انساني خواهد بود .
برنامه سلامت سالمندان يكي از برنامه هاي گروه تخصصي سلامت خانواده است كه تحت عنوان مراقبتهاي ادغام يافته سلامت سالمندان براي بررسي و اقدام در راه رفع نيازهاي اساسي سلامتي سالمندان به دنبال يافتن راهي براي تشخيص زودرس بيماريها است. بهبود شيوه زندگي در دوران سالمندي نیز ديگر برنامه سلامت سالمندان است كه برای گروه سنی هدف تحت پوشش برنامه ريزي مي گردد. این برنامه بر آموزش استاندارد سالمندان در زمینه شیوه زندگی تمرکز دارد.
معرفی برنامه سلامت میانسالان
حدود 39درصد از جمعیت شبکه بهداشت ودرمان دماوند را زنان و مردان 59-30 ساله تشکیل می دهند و اين جمعیت بطور روز افزونی در حال افزایش است ؛ بطوريكه در سال های آینده جمعیت شکل هرمی خود را ازدست خواهد داد و پهن ترین بخش آن به گروههای سنی بالاتر تعلق خواهدگرفت . بسیاری از کشورهای توسعه جهان نیز با این تغییر برخورد خواهند کرد.
بیماریها در این گروه سنی هم بر میزان در آمدزایی موثر است هم مي تواند در خصوص مسائل اجتماعي مشكلاتي ايجاد نمايد.
ميانسالان يا به عبارت ديگر والدين محور سلامت خانواده هستند و مرگ ومير و ناتواني ايشان همه ابعاد سلامت خانواده را تحت تاثير قرار مي دهد.خطرات تهدید کننده سلامتی اين گروه بر سلامت سایر گروههاي سنی در خانواده نیز موثر است.علاوه بر تاثير ناشي از سير طبيعي بيماريها در مجموعه خانواده به اين نكته نيز بايد توجه داشت كه با توجه به يادگيري رفتار در خانواده و نقش والدين در شبكه يادگيري اجتماعي ،آثار اين رفتارها بر جنبه هاي مختلف سلامت و بيماري وتاثير آن در فرهنگ رفتاري همه اعضاي خانواده كاملا مشخص است.
رسالت برنامه سلامت ميانسالان ارتقاء و حفظ سلامت كليه زنان ميانسال صرف نظر از مليت،مذهب،قوميت،محل سكونت و ...مي باشد.
بخشي از مشكلات سلامت ميانسالان به علت ناكافي بودن آگاهي زنان از اهميت توجه به روشهاي پيشگيري از ابتلا به بیماری ها ايجاد شده لذا در همه برنامه هاي ميانسالان آموزش گروه هدف از اصلي ترين فعاليت ها در نظر گرفته شده است. با اهميت دادن به سلامت ميانسالان از افزايش طول عمر همراه با سلامت کامل جسمی،اجتماعی و روانی حمایت كنيم .
هدف كلي و دراز مدت برنامه ، كاهش موربيديتي و مورتاليتي و بهبود كيفيت زندگي و اهداف كوتاه مدت آن شامل ارتقاي شيوه زندگي ،پيشگيري و تشخيص زود هنگام عوامل خطر و بيماريهاي مهم و اولي در هر يك از افراد گروه هدف مي باشد كه دستيابي به آن از طريق استراتژي هاي زير طراحي شده است.
الف) آموزش به كاركنان در خصوص نحوه اجراي برنامه
ب)اطلاع رساني به جامعه در خصوص اجراي برنامه
ج)تشكيل پرونده الکترونیک براي مراجعين
د)افزايش آگاهي مراجعين در خصوص مشكلات سلامتي
ه) در صورت لزوم ارجاع و پيگيري بیماران طبق دستورالعمل
برنامه ترویج تغذیه باشير مادر
شاخصهاي مرگ نوزاد و مرگ كودك زير 5 سال از شاخصهاي مهم بهداشتي و ازملاكهاي تشخيص پيشرفتگي هر جامعه ايمي باشد. حدود 5500 كودك هر روز به خاطر روش هاي نا مناسب تغذيه شير خواران مي ميرند. بعلاوه بسياري از كودكان دچار عوارض دراز مدت ناشي از روشهاي نا مناسب تغذيه شير خواران مثل نقص تكاملي، سو تغذيه و افزايش عفونتها و بيماريهاي مزمن مي شوند. افزايش ميزان چاقي كودكان با عدم تغذيه با شير مادر مرتبط است. ارتقا تغذيه شير خواران و كودكان خردسال در تمام دنيا اقدامي مناسب و ضروري است.
از مهمترين عواملي كه درپايداري و توسعه جوامع موئر مي باشد، سلامت افراد است و بهداشت به عنوان كليدي ترين استراتژي در اين زمينه نقش خود را ايفا مي نمايد. شكي نيست كه كيفيت زندگي در سه سال اول پس از تولد به نحوه زندگي در سنين بالاتر شكل ميدهد و تغذيه (از اصولي ترين اركان سلامت در سالهاي اول پس از تولد) با ابعاد وسيع جسمي و رواني، در اين ميان نقش عمده‌اي دارد. شيرمادر به عنوان اولين و مناسب ترين گزينه در تغذيه نوزاد پس از تولد مطرح شده و نياز كودك به مواد غذايي را تا 6 ماه تامين مي نمايد. اما بايد دانست شيردهي به عنوان يك فرآيند فيزيولوژيك و طبيعي بوده و تغذيه با شير مادر يك مهارت قابل يادگيري است كه تحت تاثير عوامل فيزيولوژيك، روحي ورواني و نگراني ها مي‌باشد. تغذيه با شير مادر بخشي از برنامه ريزي معمول والدين براي داشتن فرزندي سالم و طبيعي مي باشد و به شدت تحت تاثير آموزش هايي است كه افراد جامعه اعم از زن و مرد از دوران كودكي از منابع مختلف دريافت مي دارند. از مسئوليت هاي مهم كاركنان سيستم بهداشت و درمان اين است كه با توجه به نيازهاي والدين، با تكيه بر اطلاعات علمي روز رهنمودهاي روشن و توصيه هاي مداوم در موردتغذيه باشير مادر رابه آنها ارائه داده تا بتوانند بطور كامل در فرآيند شيردهي مشاركت نمايند.
برنامه های سلامت کودکان
وضعيت كودكان در هر كشور يك ارزيابي گسترده، از وضعيت كنوني بقاي كودكان و مراقبت هاي بهداشتي مادران، كودكان و نوزادان ارائه مي دهد. اين موضوعات در قلب پيشرفت بشري قرار داشته و مي توانند به عنوان مقياسي جهت اندازه گيري ميزان توسعه و رفاه هر كشور و هم چنين مدركي گويا دال بر اولويت ها و ارزش هاي موجود در هر جامعه مورد استفاده قرار گيرند. سرمايه گذاري در زمينه بهداشت كودكان و مادران تنها موضوعي مرتبط با حقوق بشر نيست، بلكه در عين حال يك تصميم اقتصادي خردمندانه و يكي از مطمئن ترين راه ها جهت قرار گرفتن يك كشور در مسير دستيابي به آينده اي بهتر مي باشد.
مجمع عمومي سازمان ملل متحد، يونيسف را موظف كرده تا با ترويج و پشتيباني ازحقوق كودكان و زنان، زمينه ساز بروز موارد سه گانه زير باشد:
اول آن كه كودكان از بدو تولد از مناسب ترين مراقبت ممكن برخوردار باشند، دوم آن كه با تندرستي به مدرسه بروند و پذيراي آموزش شوند و ديگر آن كه سال هاي نوجواني را به سلامت سپري كنند.
در سال هاي گذشته، جمهوري اسلامي ايران پيشرفت قابل ملاحظه اي در تحقق هر چه بيشتر حقوق اوليه كودكان و نوجوانان داشته است از آن جمله دستيابي به پوشش وسيع ايمن سازي، ريشه كني فلج اطفال، كاهش مرگ و مير كودكان و افزايش قابل توجه ثبت نام در مدارس ابتدايي را مي توان نام برد.
اميد است با سعي و تلاش همه همكاران در زمينه نهضت جهاني براي كودكان و نوجوانان به منظور تحقق اهداف زير در طول يك نسل سعي و تلاش نماييم تا:
- همه نوزادان با سلامت زندگي را آغاز كنند و در محيطي پر محبت پرورش يابند تا بتوانند از نظر جسمي تندرست، از نظر ذهني هوشيار، از نظر عاطفي ايمن، از نظر اجتماعي توانا و از نظر فكري پويا باشند.
- همه كودكان به آموزش پايه به طور كامل و با كيفيت مناسب دسترسي داشته باشند.
- همه نوجوانان فرصت بروز استعدادهاي فردي خود را در محيطي امن و بالنده داشته باشند و بتوانند در سرنوشت جامعه خود مشاركت كرده و به آن خدمت نمايند.
در راستاي تحقق اهداف فوق در شبکه بهداشت ودرمان دماوند فعاليت هايي با اهداف و راهكارهاي ذيل به مورد اجرا گذاشته شده است.
- مراقبت هاي ادعام یافته كودك سالم
- مراقبت های ادغام یافته ناخوشي هاي اطفال (مانا)
- مراقبت های تکاملی اوان کودکی(ECD)
-نظام مراقبت مرگ کودک 1 تا 59 ماهه
برنامه مراقبت های ادغام يافته كودك سالم
تكامل كودك از دوران جنینی آغاز می شود و با مراقبت و تغذیه مطلوب در دوران بارداری، فرصت رشد و تكامل مطلوب كودك كه حق طبیعی اوست فراهم می شود. مهم ترین دوران تكامل مغزی كودك در دو سال اول زندگی است كه نقش قابل ملاحظه ای بر عملكرد ذهنی، جسمی، روانی، اجتماعی و ایمنی كودك دارد. تجربیاتی كه كودك در سال های سوم تا پنجم زندگی كسب می كند او را برای كسب مهارت های اجتماعی و یادگیری در دوران مدرسه آماده می سازد. تجربیات و مهارت های كودك در دوران 6-8 سالگی كه بدو ورود به مدرسه است در قدرت یادگیری او در دوران تحصیل حیاتی است. بنابر این مراقبت از كودك، حمایت، آموزش و رشد و تكامل مطلوب از دوره لقاح آغاز می شود و نه تنها مراقبت كودك بلكه مراقبت از مادر نیز برای بقاء، رشد و تكامل كودك حائز اهمیت است.
کودکانی كه از مراقبت مطلوب برخوردارند در آموزش و سایرخدمات اجتماعی از بقیه جلوتر هستند توان تولید بیشتری دارند و به قانون بیشتر احترام می گذارند. لذا هزينه های آینده برای آموزش – بهداشت و هزینه های اجتماعی كاهش خواهد یافت و سرمایه های اجتماعی فزونی می یابد. برنامه هاي ادغام يافته تكامل دوران ابتدايي كودكي، فرصت فوق العاده اي جهت اجتناب يا تعديل مشكلات تكامل و فراهم آوردن منافع پايا براي فرد و جامعه را ايجاد مي نمايند.برنامه هاي مراقبت و تكامل ابتداي كودكي، سبب بهبود وضعيت عدالت مي شوند و با فراهم آوردن "آغازي منصفانه" براي كودكان، اين امكان به وجود مي آيد كه بي عدالتي هاي اجتماعي، اقتصادي و جنسيتي مرتبط تعديل گردند. مي توان با همكاري، برخورداري مادران، كودكان و نوزادان از خدمات اساسي با كبفبت را تضمين كرده، وضعيت سلامت و تغذيه آنان را بهبود بخشيده و بقاي كودكان را در مركز تلاش هاي جهاني براي پيشرفت بشريت جاي داد.
برنامه مذکور، مراقبت كودك به ظاهر سالم يا مستعد بيماري است كه هنوز نشانه هاي بيماري در آنان مستقر نشده است. در حقيقت هدف اين برنامه طراحي نظام غربالگري استاندارد مراقبت كودكان صفر تا پنج سال با استفاده از نشانه هاي باليني و اجراي آن مي باشد.
توجه خاص به تكامل آنها در سنین زیر 8 سال و به ویژه زیر 5 سال از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بدین لحاظ برنامه ای تحت عنوان مراقبت كودك سالم كمتر از 5 سال، به منظور پیشگیری از بیماری با استفاده از نشانه های بالینی از طرف اداره كودكان پیشنهاد و به مرحله اجرادرآمد.
برنامه مراقبت هاي ادغام يافته ناخوشي هاي اطفال( مانا )
كاهش ميزان مرگ وميركودكان نيازمند دستيابي به اهداف توسعه هزاره مرتبط با بهداشت است، به ويژه كاهش فقر و گرسنگي (هدف اول توسعه هزاره)، بهبود وضعيت سلامت مادران (هدف پنجم توسعه هزاره)، مبارزه با اچ . آي. وي / ايدز، مالاريا و ديگر بيماري هاي عمده (هدف ششم توسعه هزاره) و بهبود بهداشت در زمينه آب سالم و محيط (هدف هفتم توسعه هزاره)، تحقق هدف چهارم توسعه هزاره – كاهش ميزان مرگ ومير زير پنج سال به ميزان دو سوم بين سال هاي 1990 و 2015 هنوز امكان پذير است، اما انجام آن با چالشي بزرگ روبرو ست. طي قرون گذشته پيشرفت هاي قابل توجهي در زمينه بهبود كيفيت و ميزان پوشش دهي خدمات بهداشتي اوليه، كاهش ميزان مرگ ومير كودكان زير پنج سال و بهبود وضعيت سلامت و تغذيه كودكان صورت گرفته است. تلاش هاي همه جانبه و يك پارچه صورت گرفته منجر به كاهش قابل توجه بيماري هاي مهمي از جمله سرخك و فلج اطفال گرديده است. تاكيد فزاينده بر لزوم حصول اطمينان از وجود تغذيه مناسب براي كودكان، كاهش سريع سوء تغذيه را در پي داشته است. بهبود آب آشاميدني، فاضلاب و رفتارهاي بهداشتي به كاهش بروز بيماري هاي اسهالي كمك كرده است. در مجموع علي رغم پيشرفت هاي حاصل شده، از تلخي مشكل مرگ ومير كودكان كاسته نشده است. دستيابي به هدف چهارم توسعه هزاره نيازمند تلاش هاي بيشتر در جبهه هاي مختلف مي باشد.
مانا به عنوان مناسب ترين راهكار در جهت كاهش مرگ و مير كودكان در كشور هاي در حال توسعه توصيه شده است. اين راهكار مداخلاتي براي پيشگيري و كاهش بروز بيماري يا مرگ ناشي از شايع ترين بيماري هاي كودكان و ارتقا سطح سلامت كودكان در كشور است. مداخلات طراحي شده در مانا سه هدف عمده را دنبال مي كنند كه شامل:
- بهبود مهارت هاي ارائه دهندگان خدمت در زمينه نحوه برخورد با كودك بيمار
- بهبود در سيستم بهداشتي و درماني به منظور درمان موثر كودك بيمار
- بهبود عملكرد خانواده و جامعه
در اين مدل وقتي يك كودك بيمار به هر دليل به پرسنل ارائه دهنده خدمت مراجعه كند، توقع مي رود به درستي بيماري وي تشخيص داده شود و درمان مناسب را به مدت و ميزان كافي دريافت كند و سپس در صورتي كه نياز به پيگيري باشد در موعد مقرر مراجعه كند. نكته اصلي در اين استراتژي تاكيد بر روي مهم ترين علل مرگ و مير كودكان است. در اين برنامه ارزيابي درست بيماري هاي شايع و خطرناك، وضعيت تغذيه و واكسيناسيون، انجام مداخلات لازم و موثر، تقويت مشاوره با مادر و خدمات پيشگيري كننده طراحي گرديده است.
مراقبت های تکاملی اوان کودکی(ECD)
وضعيت زندگي در طول دوران شيرخواري و ابتداي كودكي تأثير قابل توجهي بر تكامل كودك دارد. شيرخواران و كودكاني كه داراي مشكلات فيزيكي (جسماني) يا محيطي هستند براي آن كه تكامل مطلوب و مناسبي داشته باشند نيازمند توجه ويژه اي هستند. اين كودكان نسبت به ساير اطفال بيشتر به اختلالات تكامل يا تأخير تكامل دچار مي شوند و اين امر خود زمينه ساز بروز انواع و درجات مختلفي از معلوليت هاي حركتي، ذهني، گفتاري، شنوايي و بينايي در آن ها مي شود. براي پيشگيري از اين امر لازم است با تشخيص زودرس مشكلات آن ها و انجام مداخلات به موقع، از بروز تأخير يا اختلال تكامل جلوگيري كنيم. هدف ما اين است كه با يك برنامه غربالگري مناسب، كودكاني كه روند تكاملي غيرطبيعي دارند را سريع تر تشخيص دهيم تا بتوانيم با مداخله به موقع در جهت اصلاح يا كاهش مشكلات اين كودكان گام برداريم و نهايتاً از بروز معلوليت پيشگيري كنيم.
نظام مراقبت مرگ كودكان 1 تا 59 ماهه
نسبت مرگ و مير كودكان زير 5 سال از مهم ترين شاخص هايي است كه نشان دهنده توسعه كشورهاست. سالانه 11 ميليون، روزانه 29 هزار و هر دقيقه 21 كودك زير 5 سال در اثر عواملي كه عمدتا" قابل پيشگيري هستند مي ميرند.
به همين منظور در سال 1990 كشورهاي جهان در قالب طرح سلامت براي همه تا سال 2000 متعهد شدند كه مرگ كودك را در كشور خود طي يك دهه (تاسال 2000 ميلادي) 50 درصد كاهش دهند. هم چنين بر اساس اهداف توسعه هزاره كه در سال 2000 ميلادي مورد تعهد كشورهاي جهان قرار گرفت، نسبت مرگ و مير كودكان در اين كشورها تا سال 2015 ميلادي بايد 75 درصد نسبت به سال 1990 كاهش يابد. در صورت تحقق اين هدف، مرگ كودكان زير 5 سال جهان از ميزان 93 در هزار تولد زنده در سال 1990 به 31 درهزار تولد زنده در سال 2015 كاهش خواهد يافت .
ترسيم دقيق چهره مرگ و مير كودكان در جامعه، به منظور شناسايي علل بروز و يا عوامل قابل اجتناب در هر مرگ و طراحي مداخلات به منظور حل مشكلات و جلوگيري از وقوع مرگ هاي مشابه، از جمله مهم ترين راهكارها براي ارتقاء سلامت كودكان است.
برنامه مادران باردار
بارداری و زایمان یک فرآیند طبیعی و فیزیولوژیک است ولی باتوجه به تغییراتی که در ساختار جسمی و روانی مادر رخ می دهد باید تحت حمایت قرار گیرد. اگر مادر حمایت نشود، این تغییرات می تواند اثر نا مطلوب بر روی جنین و مادر بگذارد. تجربه یک مادر از دوران بارداری و تولد فرزندشدارای اهمیت بسیاری است.
یکی از ارکان مهم در خدمات بهداشتی، ارائه خدمت مناسب به زنان در دوران بارداری ، زایمان و پس از آن می باشد. اصول مراقبتهای بهداشتی دوران پیش از بارداری، بارداری و پس از زایمان این است که هر مادری با هر وضعیتی و در هر سطحی از نیاز که به واحدهای ارائه دهنده خدمت در مراکز خدمات جامع سلامت و یا پایگاههای سلامت مراجعه می نماید ،خدمت با کیفیت و اثر بخش را دریافت نماید . برنامه سلامت مادران با هدف کاهش بار بیماریهای ناشی از بارداری، زایمان و بعد از زایمان در مادران و همچنین ارتقاء سطح سلامت مادران در راستای کاهش میزان مرگ ومیر و بیماری و معلولیتهای ناشی از بارداری و زایمان و پس از آن فعالیت می نماید.
برنامه سلامت نوزادان
سلامت نوزادان ارتباط مستقیم با سلامت نسل های آتی دارد و افرادی که در ابتدای ولادت با مشکل روبرو مي شوند، برخي از اين مشكلات مي تواند حتي در نسل هاي آتي نيز تداوم يابد نظير كم وزني بدو تولد نوزاد. بنابر اين معضلاتی را برای خانواده ها و جوامع به دنبال خواهد داشت. از جمله فاکتور هایی که در ایجاد این معضل دخیل هستند، عبارتند از: سوءتغذیه و معضلات سلامت مادران طی بارداری، کشیدن سیگار در زمان بارداری، مصرف مواد مخدر و الکل و تحمیل اذیت و آزار در این دوران. بنابر اين سلامت مادر به عنوان يك زن نقش موثر در سلامت جنين و نوزاد خواهد داشت. مراقبت از نوزاد پس از تولد از وظايف اصلي والدين و به ويژه مادر است.
دوران نوزادی به ۲۸روز اول تولد اطلاق می شود که به دلائل زیر حائز اهمیت می باشد :
۱-بخش مهمی از مرگ های کودکان در سال اول زندگی مخصوصاّ در دوران نوزادی رخ می دهد.
2-مقاومت بدن نوزاد در برابر سرما و گرما و میکروب های بیماری زا کمتر از افراد بزرگسال است.
۳-نوزاد قادر به مراقبت از خود نیست و باید اورا از خطر بیماری حفظ کرد.
4-چون پس از تولد، محل زندگی نوزاد از داخل رحم مادر به دنیای بیرون تغییر پیدا می کند، مدتی طول می کشد تا نوزاد به زندگی جدید خود عادت کند.
دوره نوزادی یکی از حساس ترین مراحل زندگی محسوب می شود و نوزادان در این مرحله بسیار آسیب پذیر بوده و مرگ و میر بالایی دارند. در آمار کشور ما در سال 1396، 60 درصد از مرگ شیرخواران زیر یک سال، در هفته اول تولد و 45 درصد در 24ساعت اول تولد اتفاق افتاده است.
44/38 درصد در روز اول تولد، 30.93 درصد در روز 2تا 6 روز، 19.37 درصد، در روز 7 تا 28 و 5.34 درصد روز 29 به بعد و در 24 ساعت اول: 52.62درصد در 2 ساعت اول و 47.38 درصد در 3 الی 24ساعت.
کاهش مرگ نوزادی از شاخص های مهم توسعه بهداشتی محسوب می گردد. از آن جایی که علل مرگ نوزادی به ترتیب شامل سندرم دیسترس تنفسی، نارسی و ناهنجاری بدو تولد است، لذا بررسی علل مرگ هر منطقه و ارایه مداخلات اجرایی جهت کاهش مورتالیتی و موربیدیتی در هر منطقه ضروری است. بررسی اطلاعات و شاخص های سلامت نوزادان در طی سال های گذشته نشان می دهد که علی رغم افتتاح بیش از 300 مرکز NICU در شهرهای مختلف و به کارگیری تجهیزات پیشرفته و در دسترس بودن متون مرجع و آموزشی در زمینه مراقبت های نوزادان، میزان کاهش مرگ و میر نوزادان از میزان قابل انتظار کمتر می باشد. این موضوع ضرورت وجود یک رویکرد سیستمیک و پایدار برای بهبود کیفیت برنامه ها، فرایندها و خدمات مراقبتی نوزادان برای دست یابی به سطح بالایی از کارایی، اثربخشی، بهبود پیامدها (کاهش مورتالیتی و مور بیدیتی) و رضایت گیرندگان خدمت را نشان می دهد.
|
